Zbigniew Mikołejko – „Żywoty świętych poprawione ponownie” [Recenzja]
Nawet jeśli nieczęsto sięgacie po książki poświęcone tematom religijnym, dla profesora Zbigniewa Mikołejki warto zrobić wyjątek! Jego monografia „Żywoty świętych poprawione ponownie” to świetne kompendium wiedzy na temat polskich świętych, które opisuje ich życie i nauczanie wieloaspektowo i zgodnie z najnowszą wiedzą historyczną. Pasjonująca lektura!
Profesor Zbigniew Mikołejko to jeden z najsłynniejszych współczesnych polskich filozofów, znawca antropologii, kultury, religii i historii polskiej, autor ponad tysiąca publikacji w ośmiu językach i wykładowca akademicki, którego zajęcia cieszą się ogromnym uznaniem wielu pokoleń studentów. Wiele z jego najważniejszych prac dotyczy historii religii i Kościoła, które analizuje z perspektywy społecznej, gospodarczej i politycznej. Nie inaczej jest w „Żywotach świętych”. Ta książka, jak wskazuje nawet sam tytuł, ukazywała się już kilkukrotnie, a najnowsza edycja, o której dzisiaj mówię, wydana w 2017 roku, zawiera żywoty wszystkich polskich świętych aż do św. Jana Pawła II.
Zbigniew Mikołejko w swojej publikacji zdecydowanie odchodzi od klasycznego ujęcia żywotów świętych, opowieści o ich sile i wielkości, pobożności i poświęceniu, ascezie i, jak sam pisze, „cukierkowym męczeństwie”. Wskazuje specyficzną rolę, jaką miało takie ujęcie w umacnianiu Kościoła, gloryfikowaniu postaci świętych. Zaznacza jednak wyraźnie, że nie interesują go „święci z obrazków”, „świeci z hagiografii i ich pochód do nieba”. Życie każdej z postaci tej obszernej publikacji analizuje w kontekście historycznym, gospodarczym, społecznym. Odzierając nieco świętych z ich świątobliwej otoczki, stara się ukazać bohaterów takich, jacy byli naprawdę – na ile to dzisiaj możliwe – łącznie z czasami, w jakich żyli, łącznie z ich słabościami i bolączkami, nierzadko przemilczanymi przez historię. Dlatego właśnie uważam te konkretne „Żywoty świętych” za tak wartościowe.
Oczywiście, świętość nie daje się sprowadzić do tych wszystkich wymiarów narodowych czy kulturowych, politycznych czy społecznych, o których tu mówię. Ma ona – rzecz jasna – nade wszystko wymiar duchowy i metafizyczny, ma wymiar kościelny, ma wymiar antropologiczny. Jest też wreszcie, w innej już perspektywie, pewną wypowiedzią egzystencjalną, pewnym modusem egzystencji i dyskursu na temat życia. Nie próbuję ich ogarnąć, nie staram się o uogólnienia i teorie tych kwestii dotyczące. Interesuje mnie jedynie pewna konkretność, pewna jednostkowość, pewna – tam gdzie ona się pojawia – niepowtarzalność (i, zarazem, dla porównania i zrozumienia, pewna powtarzalność schematów). (Ze wstępu)
Autor podkreśla subiektywny charakter swoich tekstów, które oscylują gdzieś między opowieścią, gawędą, historycznym opracowaniem a esejem. Równorzędnym bohaterem „Żywotów” są czasy, w których żyły opisane w nich postacie, historia Polski i ościennych krajów, historia przemian religijnych i narodowych w naszym kraju, co z kolei czyni tę książkę interesującą również dla pasjonatów historii o otwartych umysłach, którzy widzą w przeszłości Kościoła i religii nieodłączną część dziejów Polski jako całości.
Ogromną zaletą „Żywotów świętych poprawionych ponownie” jest to, że przewodnikiem autora po zawiłościach życia świętych byli świadkowie epoki, kronikarze i opowiadacze historii z dawnych czasów. Autor nie stroni więc od cytatów, które jednak okrasza swoimi komentarzami, sprostowaniami czy wyjaśnieniami zgodnymi z ustaleniami naukowymi. Książkę Mikołejki można czytać w całości, od początku do końca, traktując ją jako fascynującą podróż po historii polskich świętych, obserwując przemiany, jakim podlegały polski Kościół i polska wiara. Można też oczywiście sięgnąć do poszczególnych rozdziałów, poświęconych osobom, które szczególnie nas interesują, być może do tych najnowszych, poświęconych m.in. św. Faustynie Kowalskiej, św. Urszuli Ledóchowskiej, św. Maksymilianowi Marii Kolbemu czy, oczywiście, św. Janowi Pawłowi II, któremu poświęcił autor ostatni, bardzo obszerny rozdział w nowym wydaniu książki. Ich procesy kanonizacyjne wciąż się omawia i o nich dyskutuje, niektóre wciąż budzą dużo emocji; myślę, że zdanie profesora Mikołejki, jako znawcy tematu, może być świetnym argumentem w tych dyskusjach i bardzo wiele wątpliwości wyjaśnić i rozwiać. Szczególnie zatem polecam sięgnąć właśnie do nich dziś, w czasie tak burzliwym dla polskiego Kościoła.
Autor: Zbigniew Mikołejko
Tytuł: „Żywoty świętych poprawione ponownie”
Wydawca: Wydawnictwo Iskry
Data wydania: 25 stycznia 2017 r.
Liczba stron: 748
ISBN: 9788324404551