„Miron, Ilia, Kornel” – Justyna Sobolewska o zapomnianym poecie Filipowiczu [Recenzja]

Jakiś czas temu pisaliśmy o znanych polskich twórcach opowiadań – Marku Nowakowskim i Jarosławie Iwaszkiewiczu. Jednakże Wydawnictwo Iskry nie poprzestało na wznowieniu tych klasyków, znanych, lubianych i często przywoływanych. Zainteresowało się jeszcze jednym pisarzem, który kilka lat temu szturmem powrócił do świadomości literackiej Polaków i wydaje się, że już w niej pozostanie. Całe szczęście!

Mowa oczywiście o Kornelu Filipowiczu, pisarzu, poecie, niezwykle interesującym człowieku, którego historię opowiedziała Justyna Sobolewska w biografii „Miron, Ilja, Kornel. Opowieść biograficzna o Kornelu Filipowiczu”. Jeszcze parę lat temu o Filipowiczu niewiele się słyszało. W szkole nie poświęca mu się nawet paru minut, po jego teksty sięgali raczej fascynaci dwudziestowiecznej literatury i krótkich form. „Przecież Filipowicz nie miał biografii – usłyszała kiedyś Justyna Sobolewska, o czym opowiada we wstępie. – Pisał, łowił ryby i był outsiderem. Co w tym ciekawego?” Wydaje się, że właśnie to zdanie stało się przyczynkiem do napisania książki. Autorka postawiła sobie za cel udowodnić, że Filipowicz jednak biografię miał, w dodatku całkiem ciekawą. I udało jej się to!

Jeśli kojarzymy tego pisarza, to przede wszystkim jako partnera Wisławy Szymborskiej – kiedy kilka lat temu opublikowano listy tej pary, ich błyskotliwe przekomarzanki i ironiczne komentarze dotyczące szarej rzeczywistości PRL-u okazały się bestsellerem. Jednakże Justyna Sobolewska przekonuje, że Filipowicz to ktoś znacznie ciekawszy niż jedynie przyjaciel Szymborskiej. Napisał ponad 30 książek, ale zdecydowanie najbardziej znany jest z opowiadań. Wydaje się, że jego proza, najpopularniejsza w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku, później bardziej doceniana była przez innych twórców niż przez czytelników. Z drugiej strony Filipowicz był świadkiem wielu bardzo ważnych wydarzeń XX wieku, jego historia rozpoczyna się bowiem w 1918 roku, a kończy tuż po przełomie, zmarł bowiem w 1990 roku. Swoją prozą i poezją bez wątpienia komentował wszystko, co przeżył, a jednocześnie przewidywał przyszłość, rozumiał ludzi i umiał o nich pisać; jego utwory pozostają dziś wciąż aktualne. W swojej książce Justyna Sobolewska bardzo zajmująco i czytelnie wskazuje na te związki między historią Polski i życiem prywatnym Filipowicza a jego literaturą.

Co ciekawe, Filipowicz, jak wielu twórców w czasach PRL-u, obracał się w towarzystwie artystycznym, znał pisarzy, reżyserów i poetów. Wystarczy wspomnieć, że pierwszą żoną pisarza była Maria Jarema, a bliskimi przyjaciółmi Tadeusz i Stanisław Różewiczowie! Jednocześnie jednak Filipowicz rzeczywiście był outsiderem. Uwielbiał uciekać na łono przyrody, kochał łowić ryby. Biografia czy, jak woli autorka, opowieść biograficzna o Kornelu to ogromnie interesująca książka, fascynująca zarówno z uwagi na postać głównego bohatera, jak i historyczno-społeczne tło jego życia. Dużą wartością są niepublikowane wcześniej fotografie, fragmenty listów i notatek, które wzbogacają ją i dają nam lepszy obraz tego, kim był Filipowicz prywatnie.

Koniecznie muszę jednak wspomnieć, że w komplecie z biografią Wydawnictwo Iskry opublikowało mały zbiór z wyborem tekstów Filipowicza, który jest doskonałym dopełnieniem książki Justyny Sobolewskiej. Dzięki temu biografia, opowieść, siłą rzeczy przekazana z trzeciej ręki, nie pozostaje samodzielnym utworem, ale niejako opatrzona jest komentarzem samego bohatera i jego literaturę. W zbiorze znajdziemy minipowieść „Pamiętnik antybohatera”, dwa opowiadania – „Egzekucja w zoo” i „Nike” oraz kilka wierszy, a wśród nich chyba najbardziej znany współcześnie, wielokrotnie przywoływany ostatnio wiersz pod tytułem „Niewola”, poświęcony utracie wolności w państwie totalitarnym. Z kolei o „Pamiętniku antybohatera” sporo przeczytamy w biografii, bowiem Filipowicz w czasach komuny musiał wiele razy tłumaczyć się z napisania tego utworu – warto sięgnąć po niego dziś, kilkadziesiąt lat po publikacji, i sprawdzić, czy wciąż budzi kontrowersje.

Tomik uzupełnia dwa wydane wcześniej zbiory opowiadań Filipowicza i udowadnia jedną z głównych tez Justyny Sobolewskiej, że dziś także możemy i powinniśmy czytać teksty tego pisarza , że są one uniwersalne i że w pewien sposób Kornel pisał również o nas. Fanom polskiej literatury bardzo polecam obie książki, bo dobrze czasem sięgnąć do korzeni – Filipowicz, choć mniej znany, bez wątpienia był bardzo ważną postacią dwudziestowiecznego świata literackiego. 

Autor: Justyna Sobolewska
Tytuł: „Milon, Ilja, Kornel. Opowieść biograficzna o Kornelu Filipowiczu”
Wydawca: Wydawnictwo Iskry
Data wydania: 27 października 2020 roku
Liczba stron: 390
ISBN: 9788324410798

Autor: Kornel Filipowicz
Tytuł: „Pamiętnik antybohatera i inne utwory”
Wydawca: Wydawnictwo Iskry
Data wydania: 1 października 2020 roku
Liczba stron: 162
ISBN: 9788324410781