„Tyrmand. Pisarz o białych oczach” Marcela Woźniaka to książka, która bardzo wciąga, a od opowieści o Tyrmandzie trudno się oderwać – nie tylko dzięki wartkiej narracji, ale też za sprawą niezwykłego życiorysu głównego bohatera. Połączenie tych dwóch elementów wzbudza ciekawość i nie pozwala nam odłożyć książki na dłuższą chwilę…
Na samym początku recenzji pozwolę sobie przytoczyć opis, jakim biografię Tyrmanda opatrzył wydawca, uważam bowiem, że jest wyjątkowo trafny.
Podróż śladami Leopolda Tyrmanda i ludzi, których wyobraźnią zawładnął, to scenariusz hollywoodzkiego filmu. Warszawskie zaułki, kalifornijskie bezdroża, nowojorski zgiełk i moskiewskie mrozy. Reporterska opowieść o legendzie Warszawy i autorze Złego to historia znikania i powrotów. Gdy NKWD przystawia mu pistolet do głowy, Tyrmand w ostatniej chwili ucieka od zsyłki na Sybir. Gdy czeka go komora gazowa, zmienia tożsamość z polskiego Żyda na Francuza i jedzie do nazistowskich Niemiec. W Polsce jego książki znikają z księgarń w godzinę. Marek Hłasko nazywa go geniuszem, Witold Gombrowicz – spadkobiercą romantycznej tradycji, a Tadeusz Konwicki i Maria Dąbrowska połknęli Złego w jedną noc.
Z żalem przyznaję, że zanim sięgnąłem po książkę Woźniaka, niewiele wiedziałem o Tyrmandzie. Niestety w szkole nie omawialiśmy jego powieści, ba, nie pamiętam nawet, by kiedykolwiek ktoś się o nim zająknął. A szkoda. Moim zdaniem Tyrmand jest postacią, o której warto mówić, a nawet poświęcić jej choć jedną godzinę lekcyjną. Pewnie Marcel Woźniak powiedziałby, że 45 minut to za mało, ale od czegoś trzeba zacząć. Doskonale widać, że autor nowej biografii Tyrmanda jest zafascynowany pisarzem i odkrywa przed nami wiele fascynujących faktów z jego życia. Świetnie opowiada, zachęca nas do przyglądania się Tyrmandowi z różnych stron, zaprasza do refleksji i do lektury jego książek. Zatem uczniom, których, tak jak mnie, ominęła przygoda z Tyrmandem w liceum, serdecznie polecam „Pisarza o białych oczach”. Jeśli bohater książki zafascynuje Was tak jak mnie, możecie zaprosić Marcela Woźniaka na jedną ze swoich lekcji polskiego, a on na pewno opowie Wam więcej ciekawostek! Między innymi o tym, jak wyglądają takie lekcje, opowiadał mi niedawno w wywiadzie.
Tyrmand był wielobarwną postacią o wielu obliczach. Dzisiaj wiele w jego życiu może nas dziwić, tak jak na przykład jego stosunek do kobiet, których nie traktował, moim zdaniem, jak równych sobie partnerek. Już nie mówię tu nawet o przygodnych erotycznych spotkaniach, które co prawda sporo o nim mówią, ale również o relacjach, jakie panowały pomiędzy nim a jego żonami. Te zazwyczaj oddawały się pisarzowi w całości i dla związku z nim poświęcały wszystko. W kolejnych rozdziałach książki przekonujemy się, jak z biegiem lat również poglądy Tyrmanda na wiele spraw się zmieniały. Zdecydowanie największą zmianę można zauważyć w podejściu do posiadania dzieci, których nigdy nie chciał mieć. Gdy jednak okazało się, że jego żona jest w ciąży i urodziły im się dzieci, były dla niego bardzo ważne. Tyrmand nie znalazł spokoju w Polsce i dopiero w Stanach Zjednoczonych osiadł na stałe i ułożył swoje życie.
Biografia Tyrmanda, którą stworzył Marcel Woźniak, to opowieść o optymizmie i wierze w szczęście, gdy pozornie wszystkie szanse się już wyczerpały. Jej bohater kocha jazz i wieczorne życie Warszawy, które Woźniak opisał wiarygodnie, żywo i interesująco. Historię o Tyrmandzie opiera na wielu źródłach, doskonałej znajomości jego książek, ale także – a może przede wszystkim – na rozmowach z rodzina pisarza, jego przyjaciółmi i znajomymi. Zresztą przez kolejne karty biografii Tyrmanda przewija się wielu naszych polskich twórców, na przykład Tadeusz Konwicki, Marek Hłasko i Witold Gombrowicz, by wymienić chociaż kilku. To zatem nie tylko podróż po świecie Tyrmanda, ale też po świecie powojennej Warszawy i polskim „literackim półświatku”. Jestem bardzo wdzięczny za to, że udało mi się dzięki Marcelowi i Wydawnictwu Marginesy odbyć tę niezwykłą podróż śladami Tyrmanda. Szczególnie teraz, w tym szalonym roku, który jest jednocześnie rokiem Tyrmanda.
Autor: Marcel Woźniak
Tytuł: „Tyrmand. Pisarz o białych oczach”
Wydawca: Wydawnictwo Marginesy
Data wydania: 14 październik 2020 r.
Liczba stron: 495
ISBN: 9788366500839