W wieku 93 lat zmarła Maria Janion, jedna z najwybitniejszych współczesnych badaczek literatury, pisarka, autorka wielu prac naukowych.
O śmierci Marii Janion poinformowała Kazimiera Szczuka.
Odeszła tak jak chciała – w swoim domu, wśród książek – powiedziała w komentarzu dla OKO.press. – Zasnęła podczas lektury. Była niesamowitą osobą, w pełnym tego słowa znaczeniu. Szlachetną i etyczną. Do ostatniej chwili była świadoma, do ostatniej chwili dodawała nam otuchy.
Dla wielu współczesnych literaturoznawców i wykładowców mentorka, dla studentów autorytet i inspiracja, dla czytelników – autorka wybitnych i porywających analiz światowych i polskich dzieł literatury, krytyczka, pisarka. Maria Janion urodziła się w 1926 roku w Mońkach. Szkołę średnią ukończyła w Wilnie, a po wojnie studiowała filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim. Od 1949 roku aż do czasu przejścia na emeryturę w 1997 roku związana była z Instytutem Badań Literackich PAN. Przez całe życie pracowała naukowo, przez wiele lat wykładała na Uniwersytecie Gdańskim, a następnie na Uniwersytecie Warszawskim.
Była prawdziwą kobietą renesansu – miała bardzo szerokie zainteresowania naukowe, nieograniczające się jedynie do historii literatury i epoki europejskiego i polskiego romantyzmu, którego była wybitną znawczynią. Zajmowała się również historią idei i wyobraźni symbolicznej, stylami i formą estetyczną oraz metodologią badań w humanistyce. Była autorką wielu artykułów i prac naukowych oraz książek. Jej dorobek można bez wątpienia uznać za ogromne osiągnięcie współczesnej humanistyki polskiej. Erudycja i szerokie wykształcenie Marii Janion fascynowały współpracowników i studentów, którzy od początku tłumnie przychodzili na prowadzone przez nią zajęcia i brali udział w żywych dyskusjach o literaturze, jej historii, zmianach i znaczeniach. Prowadzone przez nią seminarium zyskało wielką popularność w kręgach naukowych i na ówczesne czasy proponowało nie tylko rewolucyjne myśli i próby odczytania znanych dzieł literackich, ale też przedstawiało polskim słuchaczom zagraniczne mniej popularne dzieła. Zachęcamy m.in. do wysłuchania wykładu Profesor Janion pt. „Przyszłość feministycznej krytyki literackiej”.
Maria Janion odważnie i głośno zabierała głos w sprawach społecznych. Niepodważalny autorytet i głęboka wiedza historyczna pozwalały Jej mówić o sprawach tożsamości, polskości, przemian społecznych i kulturowych. Wspierała ruch feministyczny i aktywnie działała na rzecz mniejszości. W wieku 86 lat dokonała publicznego coming outu jako osoba homoseksualna i od tego czasu aktywnie brała udział w dyskusji dotyczącej mniejszości seksualnych w Polsce, a w wykładach i pracach mówiła o wątkach homoseksualnych w literaturze i sztuce, przedstawiała i omawiała też prace twórców tego nurtu. Poruszała często temat ról płciowych, kobiecości i męskości w literaturze, tożsamości płciowej i seksualnej. Obnażała mity narodowe i reinterpretowała polską tożsamość narodową.
Dziś obserwujemy oczywisty, centralnie planowany zwrot ku kulturze upadłego, epigońskiego romantyzmu – kanon stereotypów bogoojczyźnianych i Smoleńsk jako nowy mesjanistyczny mit mają scalać i koić skrzywdzonych i poniżonych przez poprzednią władzę. Jakże niewydolny i szkodliwy jest dominujący w Polsce wzorzec martyrologiczny! Powiem wprost – mesjanizm, a już zwłaszcza państwowo-klerykalna jego wersja, jest przekleństwem, zgubą dla Polski. Szczerze nienawidzę naszego mesjanizmu – pisała w liście do Kongresu Kultury w 2016 roku.
Z okazji 90. urodzin Marii Janion powstało archiwum cyfrowe, w którym znaleźć można nagrania wykładów, obszerną bibliografię i inne informacje. Gorąco zachęcamy do zajrzenia na stronę janion.pl.